Ալկոհոլիզմը և հոգեկան խանգարումները երկու փոխկապակցված խնդիրներ են, որոնք էական ազդեցություն ունեն մարդու կյանքի որակի վրա: Ալկոհոլի չարաշահումը կարող է և՛ խորացնել առկա հոգեկան խանգարումները, և՛ դրանց պատճառ դառնալ: Այս հոդվածում մենք կդիտարկենք ալկոհոլիզմի և հոգեկան առողջության խանգարումների միջև կապը, կուսումնասիրենք երկակի ախտորոշման հայեցակարգը և կքննարկենք ալկոհոլիզմի ազդեցությունը մարդու հոգեկան բարեկեցության վրա:
Ալկոհոլի և հոգեկան առողջության բարդ փոխադարձ կապը
Հոգեկան խանգարումները և ալկոհոլային կախվածությունը հաճախ կողք կողքի են քայլում: Ալկոհոլը ազդում է ուղեղի վրա՝ փոխելով դրա քիմիական գործընթացները: Այն կարող է հանգեցնել կամ վատթարացնել այնպիսի վիճակները, ինչպիսիք են դեպրեսիան, տագնապը, երկբևեռ խանգարումը և հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարումը (ՀՏՍԽ): Առաջին հայացքից ալկոհոլը կարող է թվալ որպես հոգեկան խանգարման ախտանիշները ժամանակավորապես թեթևացնելու միջոց, սակայն իրականում այն ավելի է խորացնում խնդիրը:
Ալկոհոլը և դեպրեսիան
Ալկոհոլային կախվածություն ունեցող մարդկանց մոտ ամենատարածված հոգեկան խնդիրներից մեկը դեպրեսիան է: Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ դեպրեսիվ խանգարումները երկու անգամ ավելի հաճախ են հանդիպում ալկոհոլ չարաշահող մարդկանց մոտ, քան ընդհանուր բնակչության մեջ: Դրա պատճառները կարող են տարբեր լինել՝ ուղեղի ֆիզիկական փոփոխություններ ալկոհոլի ազդեցության տակ, կյանքի իրավիճակների ու անձնական հարաբերությունների վատթարացում, ինքնագնահատականի նվազում։
Ալկոհոլի չարաշահումը, չնայած իր ժամանակավոր «հանգստացնող» ազդեցությանը, երկարաժամկետ հեռանկարում ճնշում է նյարդային համակարգը և կարող է մեծացնել դեպրեսիվ ախտանիշները: Ալկոհոլը նաև վատթարացնում է քունը, որն ուղղակիորեն կապված է դեպրեսիայի զարգացման հետ։ Արդյունքում՝ մարդը հայտնվում է արատավոր շրջանակում՝ ալկոհոլը ուժեղացնում է դեպրեսիան, իսկ դեպրեսիան հրահրում է ալկոհոլի հետագա օգտագործումը։
Ալկոհոլը և տագնապային խանգարումը
Ալկոհոլային կախվածությանը հաճախ ուղեկցում են նաև տագնապային խանգարումները։ Շատերի համար ալկոհոլը օգնում է ազատվել լարվածությունից և անհանգստությունից, բայց դա ժամանակավոր թեթևացում է: Ժամանակի ընթացքում կանոնավոր խմելը կարող է հանգեցնել հանդուրժողականության զարգացմանը: Սա մի վիճակ է, երբ նույն ազդեցությանը հասնելու համար պահանջվում է ավելի ու ավելի շատ ալկոհոլ: Սրանից հետո ալկոհոլը սկսում է հակառակ ազդեցություն ունենալ՝ առաջացնելով տագնապի նոպաներ։
Բացի այդ, երկարատև չարաշահումից հետո ալկոհոլից հրաժարվելը հաճախ առաջացնում է հեռացման ախտանիշներ, այդ թվում՝ տագնապի սաստկացում: Սա ավելի է խորացնում խնդիրը, քանի որ մարդու համար դժվար է դադարեցնել ալկոհոլ խմելը՝ առանց աճող տագնապի զգացումի։
Երկակի ախտորոշման հայեցակարգ
«Երկակի ախտորոշում» տերմինն օգտագործվում է նկարագրելու համար, երբ մարդու մոտ ախտորոշվում է և՛ հոգեկան խանգարում, և՛ կախվածություն ալկոհոլից կամ թմրամիջոցներից: Նման հիվանդները հատկապես խոցելի են, քանի որ մի խնդիրը սրում է մյուսը։ Այս պայմաններում բուժումը պահանջում է հատուկ մոտեցում, քանի որ խնդիրներից մեկի անտեսումը կարող է պակաս արդյունավետ դարձնել մյուսի բուժումը:
Օրինակ, եթե բուժում եք միայն ալկոհոլային կախվածությունը՝ չանդրադառնալով դեպրեսիայի, հիվանդը կշարունակի ունենալ հոգեբանական ազդակներ, որոնք կարող են հանգեցնել ռեցիդիվների: Ընդհակառակը, եթե բուժվի միայն դեպրեսիան, բայց ալկոհոլիզմը խնդիրը չլուծվի, դեպրեսիվ ախտանիշները կշարունակեն վատթարանալ ալկոհոլի ազդեցության պատճառով:
Ալկոհոլիզմի ազդեցությունը այլ խանգարումների վրա
Ի լրումն դեպրեսիայի և տագնապային խանգարումների, ալկոհոլային կախվածությունը հաճախ ուղեկցում է երկբևեռ և հետ տրավմատիկ սթրեսսային խանգարումները: Երկբևեռ խանգարման դեպքում ալկոհոլը կարող է սաստկացնել տրամադրության ճոճանակները՝ առաջացնելով և՛ մոլագար, և՛ դեպրեսիվ դրվագներ: ՀՏՍԽ-ի դեպքում ալկոհոլը երբեմն օգտագործվում է որպես հիշողությունները և հուզական փորձառությունները «ճնշելու» միջոց, սակայն այս ժամանակավոր լուծումը միայն վատթարանում է ախտանիշները:
Ալկոհոլիզմի հետևանքները հոգեկան առողջության վրա
Ալկոհոլիզմի հոգեկան առողջության հետևանքները բազմակողմանի են և չեն սահմանափակվում միայն դեպրեսիայով և տագնապով: Ֆիզիոլոգիական մակարդակում ալկոհոլի խրոնիկ չարաշահումը խաթարում է ուղեղի աշխատանքը՝ աղճատելով ճանաչողական ֆունկցիան, հիշողությունը և կենտրոնացումը։ Նման խանգարումները կարող են պահպանվել նույնիսկ այն բանից հետո, երբ մարդը դադարեցնում է ալկոհոլ օգտագործելը, ինչը ընդգծում է կախվածության երկարաժամկետ վնասը:
Ալկոհոլիզմը ազդում է նաև կյանքի սոցիալական և հուզական ասպեկտների վրա: Մտերիմների հետ հարաբերությունների վատթարացում, խնդիրներ աշխատանքի վայրում, ֆինանսական դժվարություններ՝ այս ամենը ուժեղացնում է սթրեսը և կարող է հանգեցնել հոգեկան վիճակի վատթարացման։ Արդյունքում, նույնիսկ եթե անձը մինչ ալկոհոլի չարաշահումը սկսելը հոգեկան առողջության հետ կապված խնդիրներ չի ունեցել, դրանք կարող են զարգանալ կախվածության ընթացքում։
Ալկոհոլային կախվածության և հոգեկան խանգարումների բուժում
Ալկոհոլային կախվածության և ուղեկցող հոգեկան խանգարումների բուժումը պահանջում է համապարփակ մոտեցում: Միաժամանակ անհրաժեշտ է աշխատել երկու խնդիրների լուծման վրա՝ և՛ կախվածության, և՛ հոգեկան վիճակի։ Սա կարող է ներառել ինչպես դեղորայքային ներգործություն, այնպես էլ հոգեթերապիա:
Երկակի ախտորոշման բուժումը օգտագործում է ճանաչողական վարքային թերապիայի միջոցով (CBT), որն օգնում է մարդկանց ճանաչել և փոխել բացասական մտքերն ու վարքագծի ձևերը, որոնք նպաստում են ալկոհոլի օգտագործմանը: Կարևոր դեր են խաղում նաև աջակցության խմբերը և վերականգնողական ծրագրերը, որոնք կօգնեն պայքարել կախվածության դեմ:
Որոշ դեպքերում կարող են նշանակվել հակադեպրեսանտներ կամ տագնապը նվազեցնող միջոցներ: Դրանք պետք է ընդունվեն բժշկի խիստ հսկողության ներքո, հատկապես, եթե հիվանդը շարունակում է ալկոհոլ օգտագործել: Որոշ դեղամիջոցներ կարող են բացասաբար փոխազդել ալկոհոլի հետ՝ հանգեցնելով վիճակի վատթարացման:
Եզրակացություն
Ալկոհոլիզմի և հոգեկան խանգարումների միջև կապը շատ բարդ է և պահանջում է ուշադիր մոտեցում ախտորոշման և բուժման նկատմամբ: Ալկոհոլը կարող է և՛ ուժեղացնել առկա հոգեկան խանգարումները, և՛ հրահրել դրանց առաջացումը։ Երկակի ախտորոշմամբ հիվանդները պահանջում են համապարփակ թերապիա, որը միաժամանակ լուծում է երկու խնդիրները: Միայն այս մոտեցումը կարող է ապահովել մարդու մտավոր և ֆիզիկական առողջության երկարաժամկետ բարելավումը: